UPDATE maart 2018
Japan Tobacco International (JTI) is een van de trouwe sponsors van het Rijksmuseum. In maart dit jaar vroeg TabakNee of onze nationale trots morele bezwaren voelt tegen deze sponsor. Het antwoord luidde: 'Nee'.

Door Stella Braam

De tabaksindustrie is wereldwijd een trouwe sponsor van de kunstsector, zoals musea, berichtte TabakNee al eerder. En dat is een bewuste strategie, zegt professor Robert N. Proctor. Hij is wereldwijd de grootste autoriteit op het gebied van de geschiedenis van de tabaksindustrie. In zijn boek Golden Holocaust (hoofdstuk 7) schrijft Proctor dat de sponsoring van musea is bedoeld "om een goed gevoel onder de culturele elite te kweken".

Ook tabaksfirma Japan Tobacco International (JTI) is actief in de 'good feeling'-kunst en sponsort het Rijksmuseum. In het jaarverslag over 2013 van het Rijksmuseum staat de tabaksfirma vermeld in een rijtje: 'Sponsoring Baker & McKenzie, PON en JTI' samen goed voor 230.000 euro (In 2012 was dit 220.000 euro).

Wat is daarin het precieze aandeel van JTI? Een woordvoerster van het museum laat per e-mail weten: "Over bedragen doen wij in overleg met onze partners geen mededelingen." Ze voegt toe: "15% van de inkomsten van het Rijksmuseum komen voort uit fondsenwerving."

We weten dat JTI eerder al bijdroeg aan de tentoonstelling Miro-Jan Steen (2010), aan de Kiefer-Nachtwacht tentoonstelling (2011), aan de restauratie van het tafelstuk van Wenzel Jamniter (2012) en in 2013 aan de plafondschildering en bijbehorende publicatie van Richard Wright.

Louvre, Prado en Royal Academy

Vraag twee aan het Rijksmuseum: "Hoe ethisch is het om een tabaksfirma zo'n belangrijk museum, de nationale trots, te laten sponsoren?"

De woordvoerster: "JTI draagt uit maatschappelijke overwegingen bij aan het Rijksmuseum. Niet ten behoeve van publiciteit of promotie voor hun merken. Dit staat op onze site." Ze voegt toe: "JTI is op dezelfde wijze partner van instellingen als Prado, Louvre en Royal Academy London."

Salonfähig

Ter overweging sturen we het Rijksmuseum wat cijfers mee. Bijvoorbeeld: elk jaar sterven wereldwijd bijna 6 miljoen mensen door tabak (bron: Wereldgezondheidsorganisatie). Wil het Rijksmuseum een letterlijk dood en verderf zaaiende firma wel als sponsor? Krijgt u hierover wel eens vragen of opmerkingen van bezoekers? Is dit wel eens onderwerp van discussie geweest in directie of Raad van Toezicht of onder medewerkers? Maakt u tabak niet 'salonfähig' door JTI als sponsor te hebben? Overweegt u om te stoppen met deze sponsor?

Het antwoord is kort en bondig: "Zoals eerder aangegeven draagt JTI bij aan het Rijksmuseum uit maatschappelijke overwegingen. Niet ten behoeve van publiciteit of promotie voor hun merken. Dit staat op onze site en die van JTI."

Reactie Museumvereniging

Wat vindt de Museumvereniging ervan dat JTI een van de sponsors is van het Rijksmuseum? Keurt de belangenvereniging van musea deze sponsor af? Het antwoord luidt 'nee'. Persvoorlichter van de Museumvereniging, Jorn Matena, licht toe dat er een gedragscode is voor musea, de Governance Code Cultuur, een instrument voor goed bestuur en toezicht in de cultuursector. "Daarin wordt niets over sponsors gezegd. Daarom is het aan de musea zelf om sponsors te kiezen", zegt Matena, "zolang ze maar binnen die richtlijn blijven." Elk museum mag dus zelf bepalen of een tabaksfirma een tentoonstelling sponsort. Overigens is Irene Asscher-Vonk, commissaris bij Philip Morris, de voorzitter van de Museumvereniging en zij zal waarschijnlijk niet snel 'nee' zeggen tegen sponsoring door Big Tobacco.

Wij laten Proctor maar weer even aan het woord: "Sponsoring van kunst corrumpeert, kritiek op de tabaksindustrie wordt ermee voorkomen."

Update maart 2018: JTI geen sponsor meer van Rijksmuseum

Jacobien Schneider van het Rijksmuseum laat aan TabakNee weten: “Onze samenwerking is in 2017 contractueel verlopen. Wij evalueren, net als JTI, regelmatig onze partnerships. Gezamenlijk is toen besloten om het contract niet te verlengen.” Op de vraag waarom het contract niet is verlengd, wil zij geen antwoord geven.