De wieg van Edith Ingeborg Schippers (1964) staat in Utrecht. Na haar studie politicologie werkt ze jarenlang voor de werkgeversorganisatie VNO-NCW, waar ze zich ontpopt als een fel tegenstandster van een rookvrije werkplek. Tegelijkertijd, in 1993, begint haar loopbaan in de landelijke VVD. Als beleidsmedewerker en later als Tweede Kamerlid, pleit ze met hart en ziel voor marktwerking in de zorg. Van 2010 tot 2017 is zij minister van Volksgezondheid, Welzijn en Sport.

Door de webredactie
[laatst bijgewerkt 09-10-2019]

Door de bril van Edith Schippers ziet het leven eruit als één grote markt van vraag en aanbod. De roker vraagt om nicotine, de industrie staat met een gevarieerd aanbod paraat. Zó werkt de markt en die moet je niet willen verstoren.

'Van binnen ben ik nog steeds een roker'

Roken is een vrije keuze, beweert deze liberaal in hart en nieren, hoewel ze persoonlijk wel beter weet. Nog niet zo heel lang geleden stond in haar woning te Baarn een asbak op tafel. 'Van binnen ben ik nog steeds een roker.' Maar ze durft geen sigaret meer op te steken, 'want dan gaat het meteen weer mis. Ik vond het destijds al zo moeilijk om te stoppen,' biecht ze op in een interview met Vrij Nederland.

Als Schippers eerlijk vertelt hoeveel moeite ze had om te stoppen met roken, waarom maakt ze het de fabrikanten dan zo gemakkelijk in Nederland? Het eerste wat ze doet als ze aanschuift in de Trêveszaal, is het terugdraaien van het rookverbod voor de kleine eenmanscafés. Ze zet een streep door de subsidie voor de antirookorganisatie Stivoro, de campagnes tegen roken worden gestopt en hulp bij stoppen met roken wordt niet meer vergoed – een maatregel die later, onder druk van de Tweede Kamer, weer teruggedraaid wordt.

'Een echte vrijheidsstrijdster'

Haar pro-rokenmaatregelen zijn het gevolg van haar plezierige contacten met (het netwerk van) de tabaksindustrie, onthult het programma Zembla op 21 oktober 2011. De uitzending 'De minister van tabak' doet veel stof opwaaien en haalt zelfs de internationale pers. De antirookmaatregelen zijn 'doorgeschoten', zegt ze voor de camera. In de uitzending wordt duidelijk dat ze goede contacten met de tabaksindustrie en diens steunpilaren had toen ze nog in de Tweede Kamer zat. Een tabakslobbyist betitelt haar als 'een echte vrijheidsstrijdster'. Als lid van de Tweede Kamer beloofde ze al dat ze het tabaksontmoedigingsbeleid meteen zou ontmantelen als zij aan het roer zou komen. Haar voorgangster Els Borst noemde haar eens 'een echte werkgeversminister'.

'Plezierige en constructieve contacten'

Als Schippers in oktober 2010 minister wordt, krijgt ze de felicitaties van de Stichting Sigaretten Industrie en de Vereniging Nederlandse Kerftabakindustrie (shag). De twee belangenorganisaties schrijven, aldus een artikel in Trouw: 'Voortbouwende op de plezierige en constructieve contacten die wij met u hadden in uw hoedanigheid als lid van de Tweede Kamer, spreken wij de wens uit om ook tijdens uw ministerschap te mogen rekenen op een open en constructieve dialoog.'

Met Schippers aan het bewind is de tabakslobby dan ook een welkome gesprekspartner van haar ministerie, al ontkent ze dat desgevraagd . 'Ik ken die mensen nauwelijks. In al die jaren dat ik me met dit dossier bezighoud, heb ik de tabakslobby misschien twee of drie keer gesproken,' zegt ze in de Tweede Kamer.

Spaans benauwd

Intussen weten we hoe vaak het ministerie de tabaksindustrie de afgelopen jaren contact met elkaar hadden: tussen 2009 en de eerste helft van 2011 minstens veertig e-mailwisselingen en drie gesprekken, aldus een ander artikel van Joop Bouma in Trouw. Een organisatie als Stivoro, die waarschuwt voor de gevolgen van tabak, wordt steevast de deur gewezen. De minister krijgt het Spaans benauwd van mensen die waarschuwen voor de gevolgen van roken, merken ook Wanda de Kanter en Pauline Dekker van de Stichting Rookpreventie Jeugd. Als ze Schippers in januari 2011 hun manifest Houd jeugd uit de rook overhandigen en daarbij vermelden hoeveel slachtoffers tabak maakt, merkt Schippers op dat ze de vrije keuze belangrijker vindt dan de statistiek.

De onwetendheid regeert

Schippers komt er steeds mee weg. Zij voert namelijk geen eenzame strijd tegen de antitabaksactivisten. De VVD-woordvoerders volksgezondheid Arno Rutte en Anne Mulder en eerder Halbe Zijlstra zijn het roerend met haar eens. Maar misschien hebben ze geen idee waar ze het over hebben. Edith Schippers is politicoloog, Arno Rutte is jurist en Anne Mulder is bestuurskundige. De onwetendheid regeert.

Open brief aan Diederik Samsom

Maar de kritiek in de buitenwereld zwelt aan. In het najaar van 2012, tijdens de onderhandelingen tussen de PvdA en de VVD, schrijven De Kanter en Dekker namens Stichting Rookpreventie Jeugd een open brief aan PvdA-fractievoorzitter Diederik Samsom. De PvdA-voorman moet van Schippers eisen dat zij haar banden met de tabakslobby verbreekt en met een stevig tabaksontmoedigingsbeleid komt, wil zij als minister worden herbenoemd. Bronnen uit het ministerie melden dat Schippers woedend is over deze brief. Nog eenmaal slaat ze wild om zich heen op Radio 1, waar zij op 9 oktober laat weten dat rookpreventie 'topprioriteit' heeft. Ze betaalt daarvoor 'miljoenen meer' dan haar voorgangers. En haar banden met de tabakslobby noemt ze 'totale onzin'.

November 2012 wordt de grond haar blijkbaar toch te heet onder de voeten. Schippers draagt het tabaksdossier over aan haar staatssecretaris Van Rijn. Nederland kan weer opgelucht ademhalen.

Voor de reactie van minister Schippers klik hier.

Wilt u meer lezen over vrienden/lobbyisten van de tabaksindustrie van VVD-huize?

Klik hier voor Jan Kamminga
Klik hier voor Anne Mulder
Klik hier voor Arno Rutte