"Schandalig en bijzonder vreemd", noemt Wanda de Kanter, voorzitter van de Stichting Rookpreventie Jeugd tegenover De Telegraaf het nieuwsfeit dat pijproken officieel tot nationaal immaterieel cultureel erfgoed is verklaard. Vooral de betrokkenheid van de overheid zit De Kanter dwars.
Door de webredactie

Tijdens een plechtige bijeenkomst in het Dordrechts Museum is op 12 oktober de cultuur van het pijproken in bijzijn van burgemeester Brok van Dordrecht (midden op de foto) officieel op de Nationale Inventaris Immaterieel Cultureel Erfgoed in Nederland geplaatst. Het samenstellen van deze inventaris vloeit voort uit de ratificatie door Nederland van het UNESCO Verdrag ter Bescherming van Immaterieel Cultureel Erfgoed. De samenstelling van de Nationale Inventaris wordt gecoördineerd door het Nederlands Centrum voor Volkscultuur en Immaterieel Erfgoed (VIE), dat wordt gesubsidieerd door het ministerie van Onderwijs Cultuur en Wetenschappen.

Tegenover Radio Rijnmond verklaarde voorzitter Cor Crans (links op de foto) van de Nederlandse Federatie van Pijprokers wat de opname op de lijst betekent:
"Er staat nu op papier dat we in Nederland het pijproken op de UNESCO erfgoedlijst hebben geplaatst – dat is dus een regeringsstandpunt, wel interessant om dat even tussen haakjes te noemen – en vervolgens verplichten de Nederlandse Federatie van Pijprokers en de Pijpologische Kring Nederland zich om toekomstige generaties duidelijk te maken wat een prachtige rijke traditie we hebben en die te bewaren ook voor toekomstige generaties."

Knelpunt

Met andere woorden: met goedkeuring van de overheid worden toekomstige generaties actief gestimuleerd om pijp te gaan roken. De steun van de overheid hieraan is longarts Wanda de Kanter een doorn in het oog. "Aan de ene kant investeert de overheid zogenaamd in antirookbeleid, terwijl aan de andere kant blijkbaar geld wordt uitgegeven aan het propageren van pijproken", zegt zij in De Telegraaf van 27 oktober. "Maar ach, wat kun je anders verwachten van een land dat asbakken cadeau geeft om een tijdelijke zetel in de VN-Veiligheidsraad te bemachtigen."

Het rookontmoedigingsbeleid van de overheid wordt door het Centrum voor Volkscultuur en de Federatie van Pijprokers nou juist als een van de knelpunten aangevoerd die de cultuur van het pijproken in de weg zitten. Andere knelpunten die worden genoemd:

- pijproken is minder zichtbaar daarmee vrij onbekend bij de jongere generatie
- pijproken wordt gezien als gevaar voor de gezondheid
- open communicatie met de samenleving is lastig
(bron)

Gezondheidsrisico's

Voorzitter Crans van de pijprokersfederatie, die er voor zorgt dat hij altijd met een pijp in de mond wordt gefotografeerd, ziet de plaatsing op de erfgoedlijst als een erkenning dat pijproken iets heel anders is dan het roken van sigaretten en sigaren.

"„Wij worden altijd op één hoop geveegd met alle rokers", zei hij op 1 februrari van dit jaar tegen De Telegraaf.

"Slecht, verfoeilijk, outcasts en paria's die de gezondheidskosten tot ongekende hoogte opstoken. Maar pijproken doe je niet over je longen. Bij ons gaat het om de smaak, niet om het nicotineshot. Ook daarom zie je ons niet hijgerig voor een kantoor staan 'hijsen'. Pijprokers zijn ook niet lichamelijk verslaafd, je kunt er van de ene op de andere dag mee ophouden."

Crans erkent wel dat er ook aan pijproken gezondheidsrisico's kleven, maar bagatelliseert ze ook. "Gezond is het natuurlijk ook weer niet! Maar lang niet zo slecht als een sigaret. Fijnstof in de binnensteden is een veel groter gezondheidsprobleem." Bovendien, voert hij aan, is maar 0,5 procent van de bevolking van 15 jaar en ouder een pijproker en zijn pijprokers over het algemeen al wat ouder omdat er een zekere rust voor nodig zou zijn.

De website Rokeninfo van het Trimbos-instituut nuanceert Crans' opvatting, door te stellen dat een aantal gezondheidsrisico's bij pijprokers inderdaad iets lager liggen dan bij sigarettenrokers. "Het risico op kanker in de hersenen en de keel is bij pijprokers echter juist hoger dan bij sigarettenrokers", voegt de site daar aan toe onder verwijzing naar wetenschappelijk onderzoek uit 2013.

Een Amerikaanse studie wees in 2004 al uit dat pijproken vergelijkbare risico's op tabaksgerelateerde ziekten met zich meebrengt als sigaarroken. De studie toont een duidelijk verband aan tussen pijproken en sterfte als gevolg van kanker aan longen, strottenhoofd, slokdarm en keelholte en COPD.

Lifestyledag

In een erfgoedzorgplan ontvouwt de Federatie van Pijprokers de voorgenomen acties om de traditie levend te houden een door te geven. Daaronder 'een landelijke lifestyle dag voor de pijprokersgemeenschap en nieuwe generaties' en 'verantwoordelijkheid nemen ten aanzien van de schadelijke invloed van roken in het algemeen en binnen de wettelijke kaders de traditie van het pijproken op een kwalitatieve wijze communiceren'. Ook wordt genoemd de 'traditie van pijproken op een positieve (neutrale) manier in de publiciteit brengen'.

In De Telegraaf zegt directeur Ineke Strouken van VIE dat het opnemen van het pijproken op de lijst 'een lastige' was en dat VIE extra aandacht heeft gevraagd voor de gezondheidsaspecten. Maar, zegt ze, plaatsing op de lijst houdt geen waardeoordeel in en als roken ooit verboden zou worden, dan gaat het pijproken weer van de lijst.

FCTC

Maar misschien moet de vraag wel zijn of pijproken om te beginnen op die lijst had mogen komen. De vermelding staat op zijn minst op gespannen voet met het Kaderverdrag inzake tabaksontmoediging (FCTC) van de Wereldgezondheidsorganisatie, dat mede door Nederland is ondertekend. Dat verdrag heeft als doel om 'huidige en toekomstige generaties te beschermen tegen de verwoestende gezondheids-, sociale, milieu- en economische gevolgen van tabaksconsumptie en blootstelling aan tabak' en verplicht de ondertekenaars alle nodige maatregelen te nemen 'om de consumptie van alle tabaksproducten' terug te brengen. Het pijproken van regeringswege bestempelen tot cultureel erfgoed is daar compleet tegengesteld aan.