Tabaksfabrikanten zeggen duurzaamheid belangrijk te vinden. Maar de florerende tabaksplantages in Malawi ontwrichten het land. Grootschalige ontbossing en verpauperende boeren zijn het gevolg, blijkt uit recent onderzoek.

Eigenaren van tabaksplantages in Malawi profiteren het meest van de groeiende tabaksindustrie in het land. Het milieu en mensen die land kwijtraakten aan de plantages zijn de grootste verliezers. Dat is de conclusie van een studie naar de sociale en economische gevolgen en de milieueffecten van de groei van de tabaksproductie in het land. Het onderzoek, onder leiding van Alois Mandondo van het Centre for Agrarian and Environmental Studies in Zimbabwe, staat beschreven in het jongste nummer van het wetenschappelijke tijdschrift Human Ecology.

Tabak is sinds eind negentiende eeuw de belangrijkste inkomstenbron van Malawi. Het land is de grootste tabaksproducent in Zuidelijk Afrika. Mandondo en zijn groep onderzochten de effecten van investeringen in de tabaksproductie, die groeit onder invloed van de vraag uit opkomende economieën, zoals in Afrika en Latijns-Amerika of in Azië, zoals in Myanmar.

De conclusie is dat de grote tabaksboeren het meest profiteren, terwijl de kleinere boeren die land kwijtraakten aan de uitbreiding van plantages niet in staat zijn hun inkomen op peil te houden.

Ontbossing

Daarnaast zorgt de groei van de tabaksproductie voor grootschalige ontbossing. Niet alleen worden bossen gekapt om de plantages uit te breiden, er wordt ook veel hout illegaal geoogst om als brandstof te gebruiken. Plantages moeten voor dat doel 10 procent van hun land gebruiken voor houtproductie, maar vanwege het grote economische belang van de sector wordt die regel nauwelijks gehandhaafd. In plaats daarvan worden natuurlijke bossen leeggehaald.

Mandondo concludeert dat deze problemen niet afzonderlijk zijn op te lossen, maar een samenstel van maatregelen vergen die gecoördineerd worden ingevoerd. Alleen dan kan van een duurzame en sociaal rechtvaardige industrie sprake zijn. De onderzoeker laat één oplossing buiten beschouwing: het roken uitbannen en de boeren van Malawi laten overstappen op andere gewassen.