De e-sigaret brengt het Wilde Westen weer terug. Zegt dr. Jeffrey Wigand – The Insider – beroemd klokkenluider van de tabaksindustrie.

Door de webredactie

De elektronische sigaret, beter bekend als de e-sigaret, werkt op batterijen en bevat geen tabak maar meestal wel nicotine en/of lekkere smaakjes. De fabrikanten zeggen dat het bedoeld is als ‘gezond alternatief’ voor rokers en dat het een hulpmiddel is om te stoppen met roken. De discussie hierover is tot nu toe eenzijdig gebleven, zegt dr. Jeffrey Wigand in een exclusief interview met TabakNee over de e-sigaret. "Die gaat erover dat het gebruik van e-sigaretten schade zou terugdringen, maar het effect op kinderen is compleet achterwege gebleven. De e-sigaret kan mensen helpen met stoppen, maar ze ook juist met roken laten beginnen en daardoor roken bevorderen."

Wigand is een van de beroemdste klokkenluiders ter wereld. De onthullingen die hij in 1996 in het Amerikaanse tv-programma 60 Minutes deed over het reilen en zeilen van de tabaksindustrie, hebben geleid tot de film The Insider. Wigand zit in het Comité van Aanbeveling van de Stichting Rookpreventie Jeugd. Hij volgt de industrie nog altijd op de voet en reageert op een nieuw rapport van het Amerikaanse Center for Disease Control and Prevention (CDC). Dit instituut heeft het gebruik van e-sigaretten onder jongeren onderzocht.

Steeds meer jongeren proberen e-sigaret uit

Uit het onderzoek in de Verenigde Staten blijkt het volgende: in 2012 hebben 1,78 miljoen scholieren een e-sigaret uitgeprobeerd. Het percentage van Amerikaanse middelbare schoolleerlingen die e-sigaretten gebruiken, is meer dan verdubbeld tussen 2011 en 2012. Het aantal jongeren in Middle School (tussen 11 en 15 jaar) dat een keer een e-sigaret heeft gebruikt, is gegroeid van 3,3 naar 6,8 procent. Ook het aantal jongeren dat daarna e-sigaretten is blijven roken, is zo goed als verdubbeld: van 1,1 naar 2,1 procent. Op High School (15-18 jaar) stijgt het eenmalig roken van een e-sigaret van 4,7 naar 10 procent en het blijvend gebruik van 1,5 procent naar 2,8 procent. Onder die vaste gebruikers blijkt de overgrote meerderheid in beide leeftijdscategorieën ook gewone sigaretten te roken: 61,1 procent bij de Middle School-rokers en 80,5 procent bij de High School-rokers.

Alarmerend

Eén op de vijf scholieren die een e-sigaret heeft gerookt, rookt geen gewone sigaretten, aldus het onderzoek. Daarmee nemen de zorgen toe dat e-sigaretten opstap-producten zijn voor een nicotineverslaving, waarna het weer makkelijker wordt om ook echte sigaretten te proberen. Dr. Wigand vindt de uitkomsten zeer alarmerend. Hij weet hoe tabaksfabrikanten het gebruik van hun dodelijke producten sinds jaar en dag hebben gebagatelliseerd. Daarom kan hij de reactie van de fabrikanten van e-sigaretten al voorspellen: "Net als de sigarettenfabrikanten, die overigens een groot deel van de e-sigarettenmakers bezitten, zullen ze natuurlijk 'geschokt' zijn dat kinderen hun producten gebruiken. En daarna zullen ze luid verkondigen dat de e-sigaret met dat lekkere kersensmaakje heus alleen bedoeld is om een 50-jarige roker te helpen stoppen."

Geen actie

Tot zijn spijt komt de Food and Drug Association (FDA) in Amerika niet in actie. "Dat hadden ze allang moeten doen", zegt Wigand. "Maar het hoofd van hun Center for Tobacco Products, Mitch Zeller, heeft jammer genoeg alleen gezegd dat ze 'een keer' iets zullen moeten gaan doen. Gezien de complexiteit van regelgeving lijkt het erop dat betekenisvolle acties van de FDA nog jaren op zich zullen laten wachten."

Situatie Nederland

Anders dan in de Verenigde Staten heeft Nederland geen zicht op hoeveel jongeren e-sigaretten roken. Maar ook hier is geen beperkende regelgeving voor de e-sigaret. Omdat er geen tabak in zit, valt deze niet onder de Tabakswet. Gevolg: ook jonge kinderen mogen e-sigaretten kopen. Sinds 2002 is tabaksreclame in Nederland verboden, maar voor de e-sigaret mag reclame worden gemaakt en dat gebeurt ook, tot en met een reclamespot waarbij een moeder rook blaast in de kinderwagen waarin haar kindje ligt. KWF Kankerbestrijding heeft verontrust gereageerd op haar website, waarna een bericht in de media verscheen. Want het is de damp van een e-sigaret maar het ziet eruit als sigarettenrook, betoogt KWF. Stivoro op haar beurt bestempelt promotie voor de e-sigaret als reclame voor nicotineverslaving. Over de reclame voor e-sigaretten zijn Kamervragen gesteld.

Actielijst

Het is tijd voor actie, vindt Wigand, zowel op landelijk als plaatselijk niveau. Hij heeft een eigen prioriteitenlijstje opgesteld, waarmee hij hoopt dat e-sigaretten uit de handen van jongeren zullen blijven.

Wigand: "In de eerste plaats zouden e-sigaretten niet gerookt mogen worden op plekken waar sigaretten ook niet zijn toegestaan, dus in rookvrije omgevingen. In Amerika hebben meerdere staten die maatregel overigens al genomen. Daarnaast zouden gemeenten niet moeten toestaan dat ze verkocht worden in de buurt van scholen of op plaatsen waar jongeren samenkomen." Bovendien moeten e-sigaretten met lekkere smaakjes worden verboden. "Want die zijn verleidelijk voor kinderen om eens uit te proberen." En bij voorlichtingscampagnes van de overheid over roken, mag de e-sigaret niet ontbreken.

Boodschap

Voor gezondheidsorganisaties en de politiek heeft hij nog een boodschap: "Verbreed de discussie over e-sigaretten van de vraag of ze al dan niet een goede manier zijn om te stoppen met roken, naar de vraag of ze juist tot nicotineverslaving leiden. Omdat er totaal geen wet- en regelgeving voor ze is, is de nicotineverslaving weer helemaal teruggebracht naar het Wilde Westen van de jaren 50." Hij wil maar zeggen: de Marlboro-cowboy kan zijn paard weer van stal halen.

Wat je moet weten over de e-sigaret

Onlangs publiceerde The Huffington Post een overzicht van wat je beslist moet weten over de e-sigaret. De bevindingen kunnen als volgt worden samengevat:

Grote tabaksfabrikanten zien afzetmarkt

Volgens de New York Times brengt de e-sigaret dit jaar alleen al in de Verenigde Staten 1,7 miljard dollar op. Nieuwsagentschap Bloomberg meldde dat de grote tabaksfabrikanten ook e-sigaretten op de markt aan het brengen zijn.

Verslavend

E-sigaretten zijn niet zo schadelijk als gewone sigaretten, maar ze zijn wel verslavend. En er kleven wel degelijk gevaren aan het roken van deze apparaten, namelijk:

Giftige stoffen

E-sigaretten bevatten giftige chemicaliën. Volgens een analyse van de Amerikaanse Food and Drug Association, die de e-sigaretten van de twee grootste merken vergeleek, bevatten zij carcinogenen (kankerverwekkende stoffen) en andere schadelijke chemicaliën, waaronder diethylene glycol, dat ook in antivries zit. Vorig jaar bleek uit Grieks onderzoek dat zowel rokers als niet-rokers hierdoor een grotere kans hebben op ademhalingsproblemen.

Kinderen

Kinderen en tieners kunnen ze op veel plekken gewoon kopen. Ook kan dat volgens een artikel in The Wall Street Journal online heel gemakkelijk.

Smaakjes

Terwijl gewone sigarettenfabrikanten zeggen dat ze geen marketing op jongeren toepassen, worden e-sigaretten op de markt gebracht in lekkere smaakjes als kersen, aardbei, vanille en cookies & cream-milkshake.

Reclame

De wetten die van toepassing zijn op sigarettenreclame, gelden volgens Adage niet voor e-sigaretten. E-sigaretfabrikanten spenderen enorm veel geld aan reclame. Hun uitgaven zijn gestegen van 2,7 miljoen dollar in 2010 naar 20,8 miljoen in 2012 volgens The New York Times. 

Meeroken

E-sigaretten kunnen worden gebruikt op veel plaatsen waar roken verboden is. Zelfs terwijl sommige studies suggereren dat het meeroken van de damp slecht voor de gezondheid kan zijn.

Geen bewijs voor stoppen

Mensen denken dat e-sigaretten kunnen helpen bij het stoppen met roken. Uit onderzoek dat is gepubliceerd in het American Journal of Public Health blijkt dat 53 procent van de jongvolwassenen in de VS die van e-sigaretten hebben gehoord, gelooft dat ze gezonder zijn dan gewone sigaretten. En 45 procent gelooft dat ze hen kunnen helpen bij het stoppen met roken, al is er weinig bewijs dat die bewering ondersteunt.

Geen accijns

Ten slotte, op e-sigaretten wordt geen accijns geheven, zoals dat bij gewone tabaksproducten wel het geval is.

Ander geluid van Karin Spaink

Overigens is niet iedereen even gealarmeerd als dr. Wigand. Journaliste en schrijfster Karin Spaink kwam onlangs in opstand tegen de negatieve signalen over de e-sigaret. Zij schrijft op haar website: "Zelf ben ik door de kennismaking met verdampers acuut gestopt met roken. Dat ging per ongeluk; stoppen was niet mijn doel. Uit nieuwsgierigheid kocht ik een verdamper, en was nog diezelfde dag om. Dampen bleek aanzienlijk lekkerder te zijn. Na veertig jaar hard core kettingroken, vond ik sigaretten van de ene op de andere dag ronduit vies." Spaink is blij met het alternatief. "We moeten dampen en elektronisch roken niet aan banden leggen, Integendeel: de uitvinder ervan verdient niks minder dan de Nobelprijs."

Volgens dr. Wigand moet je echter niet te vroeg juichen: "Er is geen overtuigend wetenschappelijk bewijs dat je met e-sigaretten op lange termijn succesvol bent gestopt."